Bitka na Košarama je bila je žestoka borba između pripadnika Vojske Jugoslavije i pripadnika albanske terorističke Oslobodilačke vojske Kosova (OVK), podržavane regularnom Vojskom Albanije, pripadnicima francuske Legije stranaca, britanskih SAS specijalaca i NATO avijacijom.
Košarska bitka se vodila oko graničnog prelaza Raša Košares na granici Savezne Republike Jugoslavije i Republike Albanije između 9. aprila i 10. juna 1999, tokom NATO bombardovanja Srbije i Crne Gore u kodnoj akciji „Milosrdni Anđeo“.
Cilj napada sa albanske strane („Operacija Strijela“) bila je kopnena invazija na Kosovo i Metohiju i presjecanje komunikacije između jedinica Vojske Jugoslavije u Đakovici i u Prizrenu. Takođe, još jedan cilj je bio i zauzimanje šireg područja Metohije tokom tog napada. Posle teških borbi VJ uspjela je da porazi napadača i spreči njihov ulazak na Kosmet.
Mobilni telefon
Pripadnici albanske OVK uspeli su za kratko da zauzmu karaulu Košare zbog artiljerijske podrške Vojske Albanije, podrške NATO avijacije i malog broja vojnika VJ na tome području koji su morali da se povuku, ali su poraženi u njihovom planu kopnene invazije na tom pravcu uprkos podršci koju su imali.
Planovi tzv. OVK i NATO
Plan NATO saveza i Albanaca je bio da se poraze jedinice Vojske Jugoslavije na pograničnom prelazu Košare kako bi se omogućio ulazak pripadnika OVK na Kosovo i Metohiju i pripadnika regularne Vojske Albanije, kako bi se otkrile jedinice VJ i naterale na otvorenu bitku, omogućivši NATO avijaciji da ih bombarduje, pošto NATO nije imao uspeha u uništavanju kopnenih jedinica VJ. Plan je bio takođe da se osvoji Metohija i nanese težak poraz VJ. Ta invazija je opovrgnula vjerovanje da tokom NATO agresije nije došlo do kopnenog rata.
Pre početka bombardovanja SRJ od strane NATO-a 24. marta 1999, dolazilo je do sporadičnih, ali krvavih razmena vatre između jugoslovenskih i albanskih graničara potpomognutih pripadnicima OVK, uglavnom pošto su jugoslovenski graničari sprečavali ilegalni ulazak tovara oružja za OVK na Kosmet. Tokom ofanzive srpskih snaga bezbjednosti krajem 1998. razbijena je OVK na teritoriji Kosova i Metohije čiji su pripadnici u manjim grupama prelazili na teritoriju Republike Albanije i popunjeni novim ljudstvom vraćali se na teritoriju SRJ. Poslije propadanja pregovora u Rambujeu februrara 1999. ali i prije toga, trajalo je pripremanje za kopneni ulazak na Kosmet.
Dana, 24. marta 1999. godine počelo je bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije sa ciljem da se otera Vojska Jugoslavije sa područja Kosmeta. NATO avioni su žestoko gađali položaje VJ na graničnom prelazu između SRJ i Albanije. Skoro 12.000 NATO vojnika, među njima i 5.000 Amerikanaca stigli su u Albaniju sa više od 30 tenkova i 26 helikoptera „Apača“, dok su kolone albanskih izbjeglica napuštale Kosmet. Bilo je izolovanih oružanih incidenata od kada je krenulo bombardovanje ali tek 9. aprila 1999. OVK je krenula u veliku ofanzivu na Kosmet preko karaule Košare, zbog povoljnog terena za napadača. Kako su položaji OVK i Albanske vojske bili na većoj nadmorskoj visini od položaja VJ, a sama karaula na izuzetno nepovoljnom mjestu ova lokacija je odabrana kao jedan od pravaca prodora.
Napad na karaulu
Na pravoslavni Veliki petak, 9. aprila 1999. godine u 3 sata posle ponoći počela je masovna artiljeriska vatra sa albanske strane u pravcu karaule Košare. Vatra je bila otvorena od strane Vojske Republike Albanije prema pograničnim položajima VJ. U napadu su upotrebljavani topovi, haubice i minobacači i vatru su koordinisali jako dobro obučeni pripadnici francuske Legije stranaca. Albanci su napadali u tri pravca, prvi je bio prema vrhu Raša Košares, drugi je bio prema karauli Košare i treći prema vrhu Maje Glave. Tokom artiljerijskog bombardovanja, otprilike 1.500 pripadnika OVK je neprimećeno prišlo granici. Tada je na prvoj liniji bilo samo manje od 200 pripadnika VJ. Krvava bitka je trajala tokom cijelog dana sa velikim gubicima, pogotovu sa strane napadača. Poslije podne je OVK zauzeo vrh Raša Košares i odmah prešao u defanzivnu taktiku. To mu je takođe omogućilo da donese nekoliko artiljerijskih oruđa do tog vrha.
Bitke su se nastavile cijele noći sve do jutra sledećeg dana. Tada je uz pomoć artiljerije OVK zauzeo Maja Glavu i nastavio granatiranje karaule Košare, a vojnici VJ su morali da napuste karaulu popodne. Oko 19.00 pripadnici OVK su ušli u napuštenu karaulu i velike televizijske ekipe, kao američki CNN i britanski Bi-Bi-Si, su odmah prenele da je veliki broj pripadnika OVK ušao u napuštenu karaulu. Pripadnici VJ su se povukli prema drugoj liniji odbrane iznad karaule. Te pozicije su bile lakše za odbranu. Tokom sledećeg dana su stigla i pojačanja za Vojsku Jugoslavije u ljudstvu i u artiljerijskom oruđu. Jedna grupa pripadnika OVK se nalazila iznad pozicija VJ da bi ometala i presecala komunikacije, i uspela je da uništi jedno borbeno vozilo.
Tokom noći, OVK je napao pozicije Vojske Jugoslavije na vrhu Opljazu, pokušavajući da slomi otpor vojnika VJ, ali svi napadi su odbijeni uz velike gubitke, iako su imali podršku albanske artiljerije. Sledećih dana OVK je pokušavao da slomi otpor druge odbrambene linije VJ ali ni ti napadi nisu imali uspeha. VJ je dovela specijalce kao i ratne veterane iz prošlih jugoslovenskih ratova kao i nekoliko artiljerijskih oruđa.
Reorganizacija položaja Vojske Jugoslavije i kontranapad
Albanska artiljerija nastavila je da bombarduje pozicije VJ sa Maja Glave i Raša Košaresa. Komanda VJ je odlučila da uradi iznenadni kontranapad. Na dan 14. aprila 1999. vojnici VJ krenuli su u napad na Maja Glavu. Rastojanje između dva protivnička rova nije bilo veće od 50 metara. VJ nije uspela kompletno da zauzme Maja Glavu, ali je prekinula albansko artiljerijsko delovanje sa tog vrha. Na Maja Glavi front je stabilizovan do kraja rata, bez ikakvih promjena na linijama.
Tokom aprila 1999. na Raša Košaresu nije bilo nikakvih promjena na linijama fronta i obije strane su trpele značajne gubitke. Vojnici VJ od artiljerijskog djelovanja, a Albanci od neusjpelih juriša da slome odbrambenu liniju VJ.
Majske borbe na Košarama
Maj 1999. godine je krenuo sa neuspjelim napadom Vojske Jugoslavije da povrati karaulu Košare, zaustavljena je teškom artiljeriskom vatrom. Na dan 6. maja 1999. pravoslavni praznik Đurđevdan, VJ je uradila kontranapad na pozicije OVK na Raša Košares kako bi zaustavila artiljerijsko djelovanje. Uslijedila je krvava bitka sa velikim gubicima sa obije strane, ali VJ nije zauzela Raša Košares. Na dan 10. maja, komanda VJ je poslala dva tenka T-55 da pomognu ofanzivu na Raša Košares, kada su tenkovi prošli preko terena koji je bio gotovo neprohodan za borbena vozila, uspjeli su da zauzmu manje od 100 metara teritorije, ali je OVK još uvijek držao Raša Košares. Tokom noći između 10. i 11. maja NATO avijacija je bacila kasetne bombe na vojnike VJ koji su napadali OVK pozicije ispod Raša Košaresa, ubivši osam vojnika i jednoga oficira VJ, a ranivši preko 40. To je omogućilo OVKu da odbije snage VJ sa te pozicije na početnu.
Tokom sredine maja 1999. vodile su se velike bitke na vrh Mrčaj koji je zauzet od strane VJ, a OVK je pretrpjela velike gubitke. OVK poslije velikih gubitaka morala je da se povuče sa tih položaja i VJ je zauzevši taj položaj uzela taktičku prednost na terenu za koordinaciju artiljeriske vatre. Taj uspjeh VJ je dozvolio stabilizovanje terena i zadržavanje napadača van linija odbrane. Krvava bitka na Košarima trajala je sve do 10. juna 1999. bez velikih promjena.
Rat na Kosmetu je trajao do 10. juna 1999. godine kada je potpisan Kumanovski (ne)sporazum i Vojska Jugoslavije i srpska policija se povukla zajedno sa vojnicima koji su učestvovali u bici na Košarama. NATO je ušao na Kosmet pod imenom KFOR kao mirovna snaga, dok je OVK (bar formalno) razoružan.
Gubici
Bitka na Košarama je uzela mnoge živote sa obije strane. Zvanične informacije govore o više od 60 stradalih vojnika Vojske Jugoslavije na području karaule Košare, među kojima i ruski dobrovoljac Bulah Glebovič. Zvanični gubici OVK su oko 150 mrtvih ali smatra se da ih je bilo mnogo više. 80% mrtvih OVK potiču sa Kosova i Metohije, mada se ne zna tačno koliko je bilo Albanaca iz Albanije i Vardarske Makedonije. Zvanične informacije govore o tri strana državljanina poginula na Košarama. Dva NATO vojnika, Francuz Arnod Pjer (1971) i Italijan Frančesko Đuzepe Bider (1961) kao i Murad Muhamed Alija iz Alžira. Tokom bitke je uništeno i pet albanskih tenkova i tenkovska ofanziva je slomljena.
Neka zapisana imena heroja sa Košara:
Potpukovnik Dragutin Dimčevski
Desetar Slavoljub Šarac
Major Mikica Kovačević.
Poručnik Oliver Mladenović
Stariji vodnik Ivica Lazić Francuz
Slađan Stefanovski
Kapetan Boban Kuzmanović Džoker
Vodnik Zlatko Solunac
Vodnik 1.klase Slađan Stefanović Štef
St. vodnik Srđan Lalić
Ml. vodnik Predrag Obradov
St. vodnik Ivica Miladinović
Vodnik 1. klase Boban Ostojić
Kapetan 1. klase Živić
Spavajte pupoljci burnog proljeća,
Otrgnuti u oluji i tuči.
Vi ste oličje krvavog stoljeća,
Što se na vas sruči.
U temelje Srbstva položiste kosti,
Zaliste krvlju, neka vječno cvjeta.
Besmrtni junaci, Bog da vam dušu prosti,
Vi ste oličenje svih budućih ljeta.
Iz krvi vaše osvanu sloboda,
Oreol nad srbskom glavom.
Spavajte potomci Obilića roda.
Vječnom ovječani slavom.
Dokumentarni film
O dešavanjima na Kosovu i Metohiji, tokom bombardovanja SR Jugoslavije, snimljen je dokumentarni film pod nazivom „Pakao Košara“, gdje je centralni deo priče upravo ova bitka, kao i herojima koji su branili Kosmet od agresora.
Kliknite kako bi pogledali ceo film
Život za otadžbinu na Košarama su dali:
Sleva na desno, počev od gore: Tomašević Stojadin, Filipović Zoran, Popović Stojan, Popović Nikola, Petković Dragan, Stanković Novica, Stošić Robert, Taricić Oliver
Sleva na desno, počev od gore: Josić Nikola, Marinkov Miroslav, Marinković Dragan, Milanović Predrag, Milić Srđan, Jovanović Bojan, Jovanović Stanoje, Jokić Milan
Sleva na desno, počev od gore: Radojković Bojan, Spasojević Srđan, Ivanković Saša, Komatović Saša, Kostić Dejan, Mitić Dejan, Stanojević Vladan, Nestorović Vladimir
Sleva na desno, počev od gore: Božić Milenko, Bojović Predrag, Jošović Milosav, Vasiljević Saša, Vasojević Ivan, Vojvodić Danilo, Kisin Aleksandar, Golubović Nenad
Sleva na desno, počev od gore: Radoičić Vladimir, Gobeljić Miladin, Dimov Dalibor, Dušanić Dragan, Jocić Miroslav, Mihajlović Siniša, Pavlović Ilija, Stančević Srđan
Sleva na desno, počev od gore: Bulatović Vladislav, Vasiljević Saša, Cerović Radoš, Bjelobrk Darko, Bogojević Bojan, Bogosavljević Ivan, Bogosavljević Predrag, Božilov Ljubiša
Sleva na desno, počev od gore: Ivanović Ivica, Ivanković Krunoslav, Ilić Radiša, Milićević Dragan, Milojević Zoran, Milošević Darko, Mihajlović Ivan, Negić Branislav
Sleva na desno, počev od gore: Tibor Cerna, Škiljević Saša, Komarica Dragan, Kostić Tomislav, Košanin Srđan, Krunić Slavko, Lalić Dragi, Leovac Predrag
Sleva na desno, počev od gore: Jevtović Milan, Vučelj Naser, Gredeljević Đuro, Đorđeviž Vladimir, Jovanović Bojan, Jovanović Stanoje, Pavlović Miloš, Jokić Milan
Sleva na desno, počev odozgo: Mitić Dejan, Mijatović Zoran, Čolaković Izet, Romić Ljubomir, Sič Josip, Stajić Zoran, Misirlić Dejan, Stojanović Miroslav
NEISPRIČANA PRIČA O TIBORU, JUNAKU SA KOŠARA
Zbog hrabrosti i nadljudskog napora mladih vojnika, ušla je u istoriju srpskog ratovanja. U istoriju je otišlo i 108 pripadnika vojske koji se nisu vratili sa Kosova. Među njima je i Tibor Cerna iz Debeljače.
Pre početka NATO bombardovanja 1999. dolazilo je do krvavih razmena vatre između jugoslovenskih i albanskih graničara pomognutih pripadnicima OVK. Graničari su sprečavali ilegalni ulazak oružja za terorističku vojsku na Kosovo i Metohiju. Najveći okršaj, bitka na Košarama, počeo je 9. aprila i trajao sve do kraja NATO bombardovanja, do povlačenja jugoslovenske vojske sa Kosova.
Plan terorista bio je iznenadni napad, kako bi se Vojska Jugoslavije isterala na čistinu, što bi omogućilo NATO avijaciji da je bombarduje.
Pakao Košara — tako ovu bitku nazivaju preživeli koji su posle teških borbi ipak uspeli da spreče ulazak terorista na teritoriju svoje zemlje.
Tibor Cerna, mladi Mađar iz Debeljače kod Pančeva, ostavio je svoju porodicu i bend u kome je svirao i u vojsku u Niš stigao 24. juna 1998. Posle svega nekoliko dana prebačen je na Kosovo i Metohiju, u Peć, a zatim još bliže granici s Albanijom, u Đakovicu.
Iako je vojna obuka trajala pola godine, pod punom ratnom opremom, na frontu se našao samo dva meseca nakon polaganja zakletve.
- Na davanju zakletve oni su već imali „škorpione“ i bili potpuno opremljeni za ratovanje. Mogli smo preko nekih veza da ga sprečimo da ode u rat. Nije bilo šanse. Vratio se na Kosovo i nije se vratio kući. Dovezli su ga u kovčegu – priseća se Tiborov otac Jožef Cerna.
Golobradi mladići od 18 do 22 godine borili su se na Košarama do poslednjeg daha sa deset puta jačim neprijateljem. Odupirali se tenkovskim i minobacačkim napadima, ali i bombama NATO-a. Cilj: odbrana položaja – po svaku cenu.
- Puzali su po snegu, pravili tunele, kopali jame. Ni na šta se nisu grejali. Nekada nisu imali ni po tri dana da jedu, ni da piju. Ostajali i bez municije. Oni su bili kolateralna šteta za vojsku – otpisani – priča otac.
Kobni dan. Malo dalje od rova u kome je bio komandir streljačkog odeljenja Tibor Cerna, među dobrovoljce je pala granata. Mladić iz Debeljače svojevoljno je napustio zaklon, izašao na otvoren prostor i primio metak u grudi.
- Hteo je da ih dovuče, jer su ranjenici zapomagali. Komanda je bila da ne smeju da idu da izvlače te ljude. Bio je uporan. Ostalima je rekao — ma ne morate, idem sam! – priča Kata Cerna, majka poginulog heroja.
Snajper ga je pogodio.
- Puzali su po snegu, pravili tunele, nekada nisu imali ni po tri dana da jedu, ni da piju. Ostajali su bez municije. Oni su bili kolateralna šteta za vojsku – otpisani – priča Jožef Cerna.
- Kažu da je pokušao da previje ranu, pao na kolena, izvadio zavoj iz celofana i samo klonuo… – svedoči majka.
Iako teško ranjen, Tibor se održao na nogama do sledećeg hica, koji ga je pogodio u vrat. Zahvaljujući njegovoj žrtvi, otkriven je položaj neprijateljskog snajperiste, koji je eliminisan.
- Imam informaciju da mog sina nije ubio Šiptar iz Albanije, već plaćenik. Da li je tačno ili ne, ne znam. Ali kažu da su plaćeni snajperisti bili tu, da se tačno zna ko ga je ubio, stranac, iz zapadnih zemalja – kaže Kata Cerna.
O prisustvu stranih plaćenika u zauzimanju karaule na Košarama govore i zvanični podaci terorističke OVK o poginulima. Među njima su čak i dvojica NATO vojnika.
- Ja sam polunemica, mojim rođacima sam napisala u pismu: Zahvaljujući vama, opet ovaj narod strada, a u tom narodu i moj sin. Opet zahvaljujući mojim rođacima Nemcima, koji su tukli po mom narodu. Bez obzira što nisam Srpkinja. Ja sam rođena ovde, moj otac je rođen ovde, moja baka… – priča Kata Cerna.
Nekoliko dana nakon Tiborove pogibije, Vojska Jugoslavije krenula je u kontranapad na teroriste OVK, kako bi povratila pozicije na karauli Košare. Međutim, NATO avijacija na vojnike je bacila kasetne bombe. Ranjeno je više od 40 mladića, a njih osmorica otišla su za Tiborom Cernom.
Tiborvo telo predato je roditeljima bez prisustva vojnih lica, sahranjen je bez vojnih počasti. Država je ipak odala dužno poštovanje Tiboru i njegovim drugovima, zbog velike hrabrosti, svi su odlikovani.Tibor Cerna dobio je i spomenik u Debeljači.
Pesma o herojima sa Košara, slava im.
