Pet godina nakon što je predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak, sudija Dragan Obradović doneo je istovetnu odluku kao i u aprilu 2017, kada je usvojen zahtev Vesne Kalabić.
Valjevo – Nešto više od četiri godine nakon ukidanja prethodnog Viši sud u Valjevu (sudija Dragan Obradović) doneo je novo rešenje kojim je ponovo usvojen zahtev za rehabilitaciju Nikole Kalabića, nekadašnjeg komandanta Gorske kraljeve garde Jugoslovenske vojske u otadžbini. Prvo rešenje o rehabilitaciji isti sudija doneo je krajem aprila 2017, ali je ono posle žalbe ukinuto početkom maja 2018. Predmet je vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak, koji je trajao više od pet godina i okončan je novim rešenjem o rehabilitaciji nekadašnjeg komandanta Gorske kraljeve garde JVuO. I na ovo rešenje moguće je uložiti žalbu Apelacionom sudu.
„Za nas je ovo potpuno očekivana odluka, ona sadrži neoborive dokaze da Nikola Kalabić nije narodni neprijatelj i ratni zločinac”, izjavio je za „Politiku” povodom rešenja o rehabilitaciji advokat Goran Branković, punomoćnik Vesne Kalabić, Nikoline unuke, koja je 2012. i podnela zahtev za rehabilitaciju. Kako je navela u zahtevu, na njenog dedu, a time i na njegove potomke, komunistička vlast stavila je teško breme izdajnika, a da Nikoli Kalabiću nije suđeno, niti da je proglašen ratnim zločincem.
Rešenjem o rehabilitaciji sud je utvrdio da se ništavim od trenutka donošenja smatra sedam odluka Državne komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača tokom Drugog svetskog rata, donetih od marta do septembra 1945, kao i četiri odluke Zemaljske komisije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora i njihovih pomagača tokom Drugog svetskog rata, donete od aprila do oktobra 1945, koje se odnose na Nikolu Kalabića. Ništavim se smatra i rešenje Sreskog suda u Mionici od 11. septembra 1946, kojim je Kalabiću konfiskovana nepokretna imovina. Ništave su i sve pravne posledice ovih odluka, konstatovano je u rešenju Višeg suda u Valjevu i navedeno da se rehabilitovano lice, Nikola Kalabić, smatra neosuđivanim. Ovakvu odluku Viši sud u Valjevu obrazložio je na 54 kucane strane.
Tokom desetogodišnjeg postupka, osim saslušavanja svedoka, razmatrani su i dokumenti iz brojnih institucija, među kojima su Međuopštinski istorijski arhiv Valjevo, Ministarstvo odbrane i Vojni arhiv iz Beograda, Arhiv Srbije, Vojni sud u Kruševcu, Institut za savremenu istoriju, Arhiv Jugoslavije, Bezbednosno-informativna agencija, Ministarstvo pravde…
U opširnom obrazloženju novog rešenja o rehabilitaciji sudija Obradović je podsetio da je punomoćnik predlagača, advokat Goran Branković, u završnoj reči konstatovao da je jasno da Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih oružanih snaga, niti pripadnik kvislinških formacija. Istakao je i da su u ponovnom postupku kao svedoci ispitani istoričari Bojan Dimitrijević, Veselin Đuretić, Milivoj Bešlin i Milan Radanović, a da nijedan od njih nije prezentovao bilo koji dokaz o saradnji Nikole Kalabića s pripadnicima okupatorskih oružanih snaga. Takođe, nijedan od navedenih eksperata nije mogao da potvrdi da odluke Državne komisije ukazuju da je Kalabić izvršio ratni zločin, učestvovao u izvršenju ratnih zločina ili naredio izvršenje nekog od ratnih zločina.
Viši javni tužilac Dragana Marković, kao zastupnik Republike Srbije, protivnika predlagača u ovom predmetu, ponovila je da poštuje obavezna uputstva koja dobija od Apelacionog javnog tužilaštva u Beogradu, da se ne mogu rehabilitovati i nemaju pravo na vraćanje imovine, između ostalog, i sva ona lica koja je Državna komisija proglasila da su ratni zločinci, odnosno učesnici u ratnim zločinima. Jedina odluka Državne komisije koja, po njenom viđenju, ukazuje da je Nikola Kalabić imao veze s ratnim zločinom jeste ona koja se odnosi na zločin u selu Drugovac. Na osnovu saslušavanja stručnih lica, proučavanja njihovih knjiga, ona smatra da je nesumnjivo utvrđeno da je u selu Drugovac počinjen ratni zločin, da je u tome učestvovao najveći deo jedinica Gorske garde i ne može se prihvatiti da Nikola Kalabić kao komandant Gorske garde nije znao za taj događaj, da nije izdao naređenje u vezi s tim događajem. Zbog zločina u Drugovcu nema osnova za rehabilitaciju Nikole Kalabića, ocenila je Dragana Marković.
Povodom zakonske odredbe da ne mogu biti rehabilitovana lica koja su kao pripadnici okupacionih oružanih snaga i kvislinških formacija tokom Drugog svetskog rata lišena života u oružanim sukobima, sud je zauzeo stav da Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih oružanih snaga, niti pripadnik kvislinških formacija, iako Zakon o rehabilitaciji nije jasno definisao značenje ta dva pojma.
„S obzirom na to da Nikola Kalabić nikada, nijednom sudskom odlukom bilo kog nadležnog suda u Srbiji, po završetku Drugog svetskog rata nije bio osuđen na bilo koju kaznu, nadležnost prvostepenog suda se iscrpljuje u oceni kakva je pravna snaga odluka Državne komisije – sedam precizno u ovom rešenju navedenih odluka koje su donete u odnosu na Nikolu Kalabića, od koje zavisi i konačna odluka u ovoj pravnoj stvari”, konstatovano je dalje u rešenju o rehabilitaciji.
Povodom naloga Apelacionog suda da utvrdi da li je Nikola Kalabić izvršio neki zločin, Viši sud je u ovom rešenju konstatovao da su svedoci, istoričari Dimitrijević, Bešlin i Radanović, bili saglasni da Kalabić lično nije bio prisutan događaju u selu Drugovac 29. aprila 1944. godine, da nema njegove bilo kakve pisane naredbe u vezi s tim događajem i zločinom koji je učinjen… U pogledu ovog pitanja za sud je bilo nesporno da je u borbi oko sela Drugovac učestvovao deo Kalabićeve jedinice, ali da je reč o zoni van Kalabićeve vojne ili teritorijalne nadležnosti.
Sud se izjasnio i povodom navoda o sporazumu o nenapadanju između četnika i okupatora, iznevši stav da je bilo kakva ozbiljna saradnja između Nikole Kalabića i Nemaca bila teško moguća i ostvariva, imajući u vidu da su u logoru na Banjici bili članovi Kalabićeve najbliže porodice – da mu je otac ubijen u logoru, da su mu u logoru bile majka i sestra, kao i tazbina…
Nikola Kalabić nije bio pripadnik okupacionih snaga niti kvislinških formacija, iako je od strane Državne komisije proglašen za zločinca, odnosno ratnog zločinca, konstatovano je u rešenju o rehabilitaciji. Kao razlog za takav stav suda navedeno je to što su svi pripadnici JVuO – Ravnogorskog pokreta u pogledu antifašističkog delovanja izjednačeni sa borcima NOR-a, shodno zakonu iz 2004. godine.
Odluke Državne komisije kojima je Kalabić proglašen za ratnog zločinca, po oceni Višeg suda, nezakonite su sa procesno-pravnog stanovništva prema važećim propisima iz perioda kada su donete i navedenim odlukama postupljeno je suprotno tada važećim zakonima i ustavu zemlje. Nikola Kalabić je nesumnjivo bio živ do 19. januara 1946. godine, konstatovao je valjevski sud i dodao da u postupku donošenja odluka Državne komisije njemu nije data mogućnost da se brani, a što je u tom periodu predstavljalo jedno od osnovnih pravnih načela i bilo garantovano odredbama tada još važećeg Ustava Kraljevine Jugoslavije.
Imajući u vidu sve navedeno, sud je našao da su odluke Državne komisije iz perioda od marta do septembra 1945. godine donete iz ideološko-političkih razloga i zbog toga je uvažen zahtev za rehabilitaciju Nikole Kalabića kao osnovan.
