Neandertalci u Srbiji, Srbija u praistorijskom dobu
Arheološkim istraživanjima Male i Kozje pećine u blizini sela Blizne, u opštini Majdanpek u Srbiji, prikupljeni su dokazi o životu pre 40.000 godina, kada je moderni čovek počeo da naseljava Evropu, a nađeni su i dokazi da su i kod nas živeli neandertalaci.
U opštini Majdanpek nalaze se dva značajna arheološka lokaliteta: neolitski rudnik u Rudnoj Glavi, jedan od najranijih centara rudarstva bakra u jugoistočnoj Evropi, i jedinstveno praistorijsko nalazište Lepenski Vir.
Međutim, za Malu i Kozju pećinu u Srbiji doskora se nije znalo. Dve pećine kod Majdanpeka bile su nepoznate svima osim planinarima rekreativcima.
„O tim pećinama pisao je speleolog Radenko Lazarević i nisu nepoznate u stručnoj literaturi. Nova otkrića su neverovatno značajna zbog toga što svedoče o mogućem kontaktu neandertalaca i modernih ljudi“, istakao je Dušan Mihajlović u Jutarnjem programu.
Prema rečima arheologa i profesora sa Filozofskog fakulteta u Beogradu koji je intenzivno radio na istraživanju Male i Kozje pećine, moderni ljudi naselili su Evropu pre 40.000 do 50.000 godina i to iz pravca Podunavlja.
„Zaleđe Đerdapa, odnosno Đerdapska klisura predstavlja prvu prepreku modernih ljudi kada su došli ovde. Već tu nisu mogli da se ‘mimoiđu’ sa neandertalcima i do tog kontakta je verovatno došlo“, objašnjava profesor Mihajlović.
Upravo zbog prikupljanja dokaza o tom susretu arheolozi su počeli da istražuju teritoriju zaleđa Đerdapa.
Uvid u evoluciju na teritoriji Srbije daju ostaci stari i pola miliona godina
Na lokalitetu Pešturina kod Niša pronađen je neandertalac star 102.000 godina, a u Maloj Belanici kod Sićeva ostatke homo hajdelbergenzisa stare pola miliona godina.
Takođe, poslednjih godina domaći arheolozi pronašli su antropološke ostatke stare između 200.000 i 300.000 godina.
„Naša istraživanja pružaju uvid ne samo u kulturnu evoluciju već i biološku, što je izvanredno“, ocenio je profesor Dušan Mihajlović.
„Potvrde još nema, mi tragamo za njom. Nedavno je u Bugarskoj otkriveno da su moderni ljudi naselili Donje Podunavlje pre 47.000 godina, ali još nema dokaza o bliskim interakcijama“, navodi Mihajlović.
Dokazi iz Male i Kozje pećine
U Maloj i Kozjoj pećini arheolozi su pronašli ostatke neandertalaca i njihove kulture.
S druge strane, u Maloj pećini otkriveni su artefakti koje su proizveli moderni ljudi koji datiraju, najverovatnije, iz perioda pre 39.500 do 40.500 godina.
„To je jedan od najstarijih i najranijih dokaza o prisustvu modernog čoveka u Jugoistočnoj Evropi“, kaže gost Jutarnjeg programa, dodajući da su pećine udaljene 90 metara jedna od druge.
Parče mandibule (vilice) koje je pronađeno je konkretan ostatak na kakav se ne nailazi često, ističe prof. Mihajlović:
„Na osnovu tih ostataka moći ćemo da utvrdimo i stepen bliskosti između neandertalaca i modernih ljudi i pomoću analize drevnih DNK i proteina još bolje ćemo moći da sagledamo veze između te dve populacije.“
Budući da starost neandertalaca varira u periodu pre 40.000 i pre 300.000 godina, treba utvrditi iz kog perioda su ostaci pronađeni u pećinama kod Majdanpeka. Za te analize verovatno će biti potrebno između šest meseci i godinu dana.
„DNK analize ćemo da sačekamo, ali materijalnu kulturu možemo detaljno da ispitamo, a osim toga mi na tom području tragamo i za svedočanstvima o pećinskom slikarstvu“, najavio je gost Jutarnjeg programa.
Tokom rada na lokalitetu Male i Kozje pećine, srpski tim sarađivao je sa profesorkom Mirjanom Roksandić sa Univerziteta u Vinipegu iz Kanade, a dve nedelje rezultati istraživanja biće predstavljeni na skupu Paleo-antropološkog društva Kanade.
Ministarstva kulture i informisanja Srbije finansiralo je ovo istraživanje. Osim domaćih stručnjaka i studenata arheologije u istraživanju učestvuju i brojni naučnici vodećih institucija iz celog sveta.
